El Cerrahisi ve Mikrocerrahi

El cerrahisi, plastik ve rekonstrüktif cerrahi biliminin ana temalarından birini oluşturur. Plastik cerrahların, el cerrahisinde kullandıkları ana tekniklerden biri de mikrocerrahidir. El cerrahisinde mikrocerrahi tekniğinin uygulamaya girmesi ile de, el cerrahisi ve mikrocerrahi birlikte anılır olmuştur.

Mikrocerrahi, tanım olarak, mikroskop ve benzeri büyüteçler yardımı ve özel mikro aletler ile yapılan sofistike bir cerrahi işlem olarak adlandırılır. Plastik cerrahlar, el cerrahisi dışındaki birçok ameliyatı da (yumuşak doku kayıpları, serbest doku aktarımları) mikrocerrahi tekniği ile gerçekleştirmektedir.

El cerrahisi, parmak ucundan omuz bölgesine kadar olan bölgenin hemen hemen tüm hastalıkları ile ilgilenir. Daha genel bir ifade ile el cerrahisinin ilgi alanına giren konular aşağıda maddeler halinde sunulmuştur:

1- Konjenital (Doğuştan ortaya çıkan) el anomalileri

2- El travma , kesi ve yaralanmaları ( yumuşak doku yaralanmaları, kemik kırıkları, eklem yaralanmaları, tendon (kiriş), sinir ve damar yaralanmaları ile yanıklar)

3- El enfeksiyonları

4- El tümör ve kanserleri

5- Sinir sıkışmaları

6- Elin enflamatuar hastalıkları

7- Amputasyon (El ve parmak kopmaları)

8- Dupuytren hastalığı

Konjenital El Anomalileri

Konjenital el anomalisi, doğuştan itibaren mevcut el anomalisi anlamına gelir.Hastalığın ortaya çıkışında genetik sebepler ilk sırada yer alır.En sık karşılaştığımız konjenital el anomalisi ise sindaktili'dir. Sindaktili, el parmaklarının (iki veya dafa fazla parmak) yapışık olması anlamına gelmektedir. Yapışıklığın şiddeti her hastada farklı olmaktadır. Bu durum ameliyat zamanlamasını değiştirmektedir.

Sık olarak karşılaşılan bir diğer anomali ise polidaktili adını verdiğimiz ve fazladan parmakların varlığıyla karekterize bir hastalıktır. Başparmak, en çok etkilenen parmak durumundadır.Bu hastalık genellikle başparmağın yanında ek bir parmağın varlığı ile kendini gösterir.

Tetik parmak, parmakların sağa-sola veya öne doğru göstermiş olduğu şekilsel anomaliler, parmakların diğer parmaklara göre daha büyük veya küçük olduğu anomaliler sayılabilecek diğer el anomalileridir.

Konjenital el anomalili çocuğa sahip anne ve babaların bir plastik cerrahi ile görüşmeleri tedavinin yönlendirilmesi açısından iyi bir başlangıç noktasıdır. Bu görüşmede ameliyatın zamanlaması, ileriye dönük tedavilerin planlanması ve fizik tedaviden faydalanma hakkında gerekli bilgiler elde edilir.

El Travma, Kesi ve Yaralanmaları

El vücudun çok hassas ve fonksiyonel bir organıdır. Bu hassasiyet elin karmaşık anatomik yapısından ileri gelir. Kas, tendon (kas kirişi), sinir, damar, eklem ve kemiklerde oluşan herhangi bir travma elin koordinasyonunu bozar ve işlevsiz hale getirir.

El yaralanmalarının tedavisinde mikrocerrahi sıklıkla kullanılır. Özellikle damar ve sinir yaralanmalarının varlığı mikrocerrahi tekniğinin kullanımını zorunlu kılar. Erken dönemde yapılan müdahaleler ile yüz güldürücü sonuçlar almak mümkün iken geciktirilmiş veya gereken önem verilmemiş yaralanmalar sonucunda tendon ve sinir transferlerine kadar varabilen işlemler gerekebilir.

El Enfeksiyonları

El enfeksiyonları çeşitli şekillerde ortaya çıkar. Hazırlayıcı faktör genelde küçük bir travmadır. Enfeksiyonun oluşması acil bir yaklaşım gerektirir çünkü ihmal edilen bir enfeksiyon ileriki dönemde çok ciddi sorunlar doğurabilir.

Paronişi ve felon (dolama) el cerrahisinde en sık görülen enfeksiyon grubunu oluşturur. Parmak uç bölgesinde ve tırnaklarda şişlik ağrı ve kızarıklık ile kendini gösterir ve erken dönemde müdahale edilmesi gerekmektedir.

El Tümör ve Kanserleri

El bölgesinde ortaya çıkan tümörlerin büyük bir kısmı iyi huylu olarak ele alabileceğimiz tümörlerden oluşur. En sık görüleni elin sırt bölgesinde şişlik ve ağrı ile ortaya çıkan ve dorsal kist ganglionu adı verilen kitlelerden oluşur. Bu kitleler elin iç yüzünde de görülebilir. Bazen sadece yağ dokusundan kaynaklanan ve lipom adı verilen yağ kitleleri şeklinde de ortaya çıkabilir. Bunun yanında tendon (kas kirişi) ve kemiklerden kaynaklanan tümörlere de rastlamak mümkündür.

El bölgesinde kötü huylu tümörler (kanser) de görülebilir. Özellikle el, önkol ve kol bölgesi cildinde ortaya çıkan ve geçmeyen yaralar ile kendini gösterir. Buna benzer şikayeti olan hastaların vakit kaybetmeden plastik cerrahi hekimine başvurması gerekmektedir.

Sinir Sıkışmaları

Elin ana sinirleri, omuz bölgesinden başlarlar ve parmaklara kadar ilerler. Bu ilerleyiş esnasında bazen travma nedeni ile çoğu zaman ise sebebi bilinmeyen bir nedenden ötürü sıkışırlar ve fonksiyonlarında gerileme görülür. Sinir sıkışmalarında hangi sinirin sıkıştığına bağlı olarak farklı şikayetler olsa da genelde elde uyuşma, ağrı ve güçsüzlük ile ortaya çıkar. Bu ve benzeri şikayeti olan hastalarımızın bir plastik cerrah ile görüşmeleri hastalığın tedavisi açısından iyi bir başlangıç noktası olur.

Sinir sıkışmalarının en sık görülen formu "karpal tunel sendromudu" veya "el bileği sıkışma sendromudur". Bu hastalık, el bileğinden geçen sinirin bilek ve elin birleştiği noktada (karpal tunelde) sıkışması ile karakterizedir. Sıkışma sonucu sinir üzerinde basınç artar ve şikayetler ortaya çıkar. Dolayısı ile sinir üzerinde basıncı arttıran herhangi bir etken (diyabet, romatoid artrit ,gebelik) bu hastalığa yol açabilir. Bazı durumlarda el bileği bölgesine direk basınç uygulaması (bilgisayar kullanan kişilerde bilek bölgesi), tekrarlayan hareketler veya aşırı kullanım sonucunda da görülebilir. Hastalık, kendisini el ve parmaklarda uyuşma, karıncalanma, elektriklenme, güçsüzlük ve his kaybı ile gösterir. Erken dönem başvuru yapan hastalarda istirahat veya enjeksiyon tedavileri yapılabilirken ilerlemiş vakalarda cerrahi olarak siniri rahatlatmak gerekir.

Elin Enflamatuar Hastalıkları

Elin enflamatuar hastalıkları çeşitlilik göstermekle beraber karşımıza en sık olarak trigger finger (tetik parmak), de quervain tenosinoviti, tenisçi ve golfçü dirseği olarak çıkar.

"Tetik parmak", parmağı hareket ettiren tendonun (kas kirişi) tendon kılıfında sıkışması ve iltihaplanması ile karekterize bir hastalıktır. Parmağın, avuç içi ile birleştiği bölgede bazen kitle ve şişlik fark edilebilir. Genel olarak parmaklar bükülürken sorun yaşanmaz fakat tekrar açılma esnasında bir "klik" sesi duyulur ve ilerleyen vakarlarda parmağın açılması aşırı ağrılı ve zor olur. Tedavisi cerrahi olarak tendonun geçtiği bölgenin rahatlatılması ile sağlanır Operasyon, muayenehane koşullarında yapılabilen küçük bir cerrahi işlem ile yapılır.

Elin bir diğer enflamatuar hastalığı el bileği ve başparmak hareketlerinde ağrı ile kendini gösteren "De Quervain Tenosinoviti " dir. Bu hastalıkta başparmağı hareket ettiren tendonların el bileği seviyesinde çeşitli nedenlerle sıkışması sonucu görülür. Erken dönem başvurularda steroid (kortizon) enjeksiyonu fayda sağlarken ilerlemiş hastalık cerrahi işlem gerektirmektedir. Operasyon 1 cm lik küçük bir kesi ile yapılabilir.

Tenisçi ve golfçü dirseği sırasıyla dirsek dış ve iç bölgesinde ağrı ile kendini gösteren hastalıklardır. Bu ağrıdan dolayı kimi zaman el fonksiyonları da etkilenir. İlk defa bu spor ile uğraşan kişilerde ortaya çıktığından bu isimlerle anılmaktadır fakat toplumda sık görülen hastalıklardandır. Erken dönemde özel istirahat atelleri ve enjeksiyonlar kullanılırken geç dönem başvuran hastalarda cerrahi işlem gerektirir.

Amputasyonlar (El ve Parmak Kopmaları)

Amputasyon olarak adlandırılan el ve parmak kopmalarında ilk müdahale oldukça önem taşımaktadır. Genellikle sanayi kollarında çalışan kişilerde görülse de tarım yaralanmaları, ring avulziyon (kullanılan yüzüğün bir cisme takılarak parmağı koparması) ve trabzan yaralanması (elin veya parmağın merdiven korkuluğuna sıkışarak kopması) sonucu da görülebilir. Böyle bir durumla karşı karşıya kalan kişilerin öncellikle soğukkanlılığını koruması gerekmektedir çünkü mikrocerrahi tekniğinin kullanılması ile kopan parçaların tekrar yerine dikilmesi mümkün olmaktadır.Kopan parçanın muhafaza ediliş şekli de yapılacak olan cerrahi işlemi yakından ilgilendirmektedir.Kopan parçanın nemli bir gazlı beze sarılıp temiz bir naylon torbaya konması ve naylon torbanın buz ile doldurulması (kopan parçanın buz ile temas etmemesine dikkat edilmeli) alınabilecek ilk önlemlerdir.

Dupuytren Hastalığı

Dupuytren hastalığı veya kontraktürü olarak bilinen hastalık, avuç içinden başlayarak parmaklara doğru ilerleyen ve parmaklarda hareket kusuruna yol açan bir hastalıktır. Genellikle avuç içi bölgesine başlayan ağrısız ve sert şişlikler parmaklara doğru ilerler. Bu ilerleme sonucu özellikle yüzük ve küçük parmaklarda bükük vaziyette kalır.El bölgesinin dışında ayak tabanı ve genital organlarda da ortaya çıkabilir. Hastalığın ortaya çıkışında genetik nedenler ilk sırada gösterilmektedir. El bölgesine tekrarlayan travmaların varlığı da hastalıkta etkili olmaktadır.Tedavisinde cerrahi yöntemler ilk seçenek durumundadır. Dupuytren hastalığı veya kontraktürü cerrahisi özel bir cerrahi işlemdir ve ancak el cerrahisi konusunda eğitim görmüş cerrahlar tarafından yapılır. Ameliyat sonrası nüks görülebilir.